Tồn tại đã hơn 100 năm tuổi, ngôi trường nữ sinh Trung học Đồng Khánh (Trường THPT Hai Bà Trưng ngày nay) là địa danh lịch sử quý giá còn sót lại tại Huế trước nhiều biến cố của lịch sử.
Lễ đặt viên đá đầu tiên xây dựng ngôi trường này diễn ra vào ngày 15/07/1917, với sự hiện diện của Vua Khải Định, Toàn quyền Đông Dương Albert Sarraut, Khâm sứ Trung Kỳ J.E. Charles, quyền Khâm sứ Bắc Kỳ J.Le Galler, các hoàng thân, các vị Thượng thư và một số quan chức cao cấp người Pháp tại Đông Dương.
Dưới sự điều khiển của nhà thầu Leroy, gần hai năm sau, ngôi trường khánh thành. Đây là ngôi trường nữ đầu tiên và duy nhất dành cho nữ sinh cả 13 tỉnh Trung Kỳ bấy giờ đến học.
Theo thời gian, trường mang nhiều tên gọi khác nhau:
Từ 1919- 1954, trường mang tên Cao đẳng tiểu học Đồng Khánh, là trường dành cho trẻ em gái nằm trên đường Jules Ferry, cạnh bên trường Trung học Khải Định (trường Quốc Hoc hiện nay).
Từ 1955- 1975, trường mang tên trường Nữ trung học Đồng Khánh gồm hai cấp: Đệ Nhất cấp và Đệ Nhị cấp.
Sau 1975, trường mang tên trường cấp III Trưng Trắc.
Từ năm 1981 đến nay, trường được đổi tên thành trường Trung học Phổ thông Hai Bà Trưng, ở địa chỉ số 14 Lê Lợi, Vĩnh Ninh, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế.
Tại Hà Nội, có một ngôi trường có tên gọi giống là trường nữ sinh Đồng Khánh (được thành lập năm 1917), nay là trường Trung học Cơ sở Trưng Vương, ở địa chỉ số 26 Phố Hàng Bài, Hàng Bài, Hoàn Kiếm, Hà Nội.
Cổng trường Nữ Trung học Đồng Khánh năm 1950. Nguồn ảnh: Sogny Marien.
Trường Nữ Trung học Đồng Khánh Huế năm 1974.
Nữ sinh trung học Đồng Khánh Huế năm 1931. Khi thành lập vào năm 1917, đồng phục của nữ sinh Trung Học Đồng Khánh là áo dài tím, sau này đồng phục được đổi lại là áo dài trắng vào mùa nắng, và màu xanh dương vào mùa mưa. Ảnh: W. Robert Moore/National Geographic Society/Corbis.
Trường Đồng Khánh những năm 1920.
Giờ ra chơi của học sinh trường Đồng Khánh. Ảnh chụp vào giai đoạn những năm 1920.
Học sinh Đồng Khánh vui chơi trên sân trường. Ảnh chụp giai đoạn những năm 1920.
Lễ chào cờ của nữ sinh Đồng Khánh Huế vào tháng 6/1975. Ảnh: Spremberg.
Ảnh nữ sinh Huế, được chụp vào ngày 16/05/1975. Ảnh: ITAR-TASS News Agency.
Nhà ăn tại trường Đồng Khánh.
Phòng ngủ tại trường Đồng Khánh. Ảnh chụp giai đoạn những năm 1920.
Học làm rua đăng ten tại Trung học Đồng Khánh.
Học may tại trường Nữ Trung học Đồng Khánh Huế.
Những cô bé nhóc tỳ chăm học.
Ảnh chụp nữ sinh Đồng Khánh - Huế năm 1968.
Nữ sinh Đồng Khánh - Huế năm 1942
Ca khúc "Cô Nữ Sinh Đồng Khánh" của nhạc sĩ Thu Hồ, do danh ca Hà Thanh trình bày. Đây là bản nhạc được thu âm trước năm 1975.
"Trong tâm tư người dân cố đô Huế và cả nước, hình ảnh nữ sinh Đồng Khánh luôn đẹp đẽ, nết na, giỏi giang… Ngày nào cô nữ sinh Đồng Khánh duyên dáng, thướt tha với chiếc áo dài trắng, nón lá bài thơ hai buổi đến trường học tập, đi về trên con đường Đập Đá, Kim Long, Nam Giao, Vỹ Dạ hay vào Thành Nội…Hình ảnh đó làm tăng thêm vẻ đẹp yêu kiều, mộng mơ của cố đô Huế.
Cô Nữ Sinh Đồng Khánh nhận được rất nhiều tình cảm yêu mến của mọi người là nguồn cảm hứng sáng tác cho văn thơ, nhạc, họa và các nghệ sĩ nói chung… Có lẽ vì mỹ cảm đó, mà nhạc sĩ Thu hồ đã sáng tác ra ca khúc "Cô Nữ Sinh Đồng Khánh".
Ca khúc Cô Nữ Sinh Đồng Khánh được danh ca Hà Thanh trình bày và có thể nói bà đã thổi hồn cho nhạc phẩm này. Giọng hát của bà đã chạm được cái thần của bài hát hơn thế nữa bà còn cho ca khúc một sức sống bền bỉ. Với giọng hát tuyệt vời, danh ca Hà Thanh đã làm cho hình ảnh cô nữ Sinh Đồng Khánh thêm xinh xắn, yêu kiều, rạng rỡ qua thời gian… Khi ngân lên nghe réo rắt như gió Ngự Bình thoảng thông reo vi vút, khi xuống những nốt trầm như tiếng nước sông Hương róc rách, còn khi kéo dài thì êm đềm như tiếng thuyền ai nhẹ lướt sóng Hương Giang…".
Trường Nữ Trung học Đồng Khánh ngày nay là trường THPT Hai Bà Trưng. Hình ảnh: Minh Tý Võ/Google Maps.
KHOI STUDIO (TỔNG HỢP TỪ FLICKR, GOOGLE, WIKIPEDIA, FACEBOOK)
